Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η πλήρης απαγόρευση και αποχή από πρακτικές, ενέργειες και δράσεις που ισοδυναμούν με βασανιστήρια και απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία αποτελούν τα συστατικά στοιχεία ενός Κράτους Δικαίου.
Η 26η Ιουνίου καθιερώθηκε το 1998 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως η Διεθνής Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για την Υποστήριξη των Θυμάτων Βασανιστηρίων.
Τα βασανιστήρια συνιστούν, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας με απόλυτη απαγόρευση, η οποία δεσμεύει όλα τα μέλη της διεθνούς κοινότητας, ανεξαρτήτως εάν έχουν επικυρώσει τις διεθνείς συνθήκες που απαγορεύουν ρητά τα βασανιστήρια ή όχι.
Το δε άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), απαγορεύει ρητώς τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία και θεμελιώνει το εν λόγω δικαίωμα ως απόλυτο, σε σχέση με το οποίο δεν είναι δυνατό να επιτραπεί ουδεμία παρέκκλιση και η προστασία του δεν τελεί υπό κανένα όρο και καμία προϋπόθεση.
Το Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων (ΝΡΜ) διενεργεί τακτικά και απροειδοποίητα επισκέψεις σε χώρους όπου άτομα στερούνται ή πιθανόν να στερούνται της ελευθερίας τους, με γνώμονα την πρόληψη των βασανιστηρίων και κάθε μορφής απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
Η στενή και συστηματική παρακολούθηση των χώρων κράτησης ή περιορισμού για πρόληψη των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπής και εξευτελιστικής μεταχείρισης αποτελεί υψίστη προτεραιότητα του Γραφείου.
Προς τούτο, πραγματοποιούνται συχνές και απροειδοποίητες επισκέψεις στις Κεντρικές Φυλακές, Αστυνομικά Κρατητήρια, στην ΧΩΚΑΜ, στους χώρους υποδοχής και φιλοξενίας άτυπων μεταναστών, στο Ψυχιατρείο Αθαλάσσας, σε στέγες φιλοξενίας ηλικιωμένων και ατόμων με αναπηρία και, εν γένει, σε οποιοδήποτε χώρο στον οποίο άτομα στερούνται ή πιθανόν να στερούνται της ελευθερίας τους, για τον εντοπισμό τυχόν φαινομένων κακομεταχείρισης και την υποβολή συστάσεων και εισηγήσεων προς τις αρμόδιες αρχές, για την άρση και τερματισμό τους.
Με γνώμονα, δε, την πρόληψη και τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των προσώπων που στερούνται της ελευθερίας τους, το Γραφείο βρίσκεται σε ανοικτό διάλογο με τις αρμόδιες αρχές. Προς αυτή την κατεύθυνση τον Νοέμβριο του 2021, προχώρησε, στη βάση των αρμοδιοτήτων της Επιτρόπου ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων και Εθνική Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην έκδοση του Οδηγού Πρώτης Επαφής Κρατουμένου, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο κρατουμένων και αποφυλακισθέντων, ενός χρήσιμου εργαλείου ενημέρωσης των νεοεισερχόμενων κρατουμένων σχετικά με τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τους κανόνες ασφαλούς συμβίωσης στη φυλακή.
Αναντίλεκτα, κάθε κράτος οφείλει να σέβεται κα να διαφυλάττει το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμαόλων των προσώπων που τελούν υπό τη δικαιοδοσία τους, ώστε να μην υπόκειται σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία και να διασφαλίζει την αποτροπή τέτοιας συμπεριφοράς .
Παρότι, όμως, τα βασανιστήρια και η κακομεταχείριση απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο, παραμένουν ευρέως διαδεδομένα κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων. Επί τούτου, ο Διευθυντής του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ (OSCE/ODIHR) επισημάνει ότι αιχμάλωτοι πολέμου διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο να υποστούν βασανιστήρια, παρότι τα βασανιστήρια και η απάνθρωπη μεταχείριση αιχμαλώτων πολέμου συνιστούν σοβαρή παραβίαση της Σύμβασης της Γενεύης.
Όπως, δε, προσθέτει, κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι δυσανάλογα ευάλωτα σε σεξουαλική βία, η οποία συχνά ισοδυναμεί με βασανιστήρια και δύναται, βάσει του διεθνούς δικαίου, να εκληφθεί ως έγκλημα πολέμου ή έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Ενόψει, δε της εν εξελίξει στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία, επιβάλλεται, εν έκαστο κράτος να είναι σε εγρήγορση ώστε να παρεμβαίνει, να σέβεται και να διαφυλάττει το δικαίωμα όλων των προσώπων που βρίσκονται στην επικράτεια και τελούν υπό τη δικαιοδοσία τους, ώστε να μην υπόκειται σε βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία και να διασφαλίζει την προστασία κάθε προσώπου από απάνθρωπη συμπεριφορά που ο σκοτεινός δρόμος του πολέμου δύναται να συγκαλύψει.
Πηγή: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών
